«Διαστροφική ηδονοβλεψία και ανθρωποφαγία»
Η Αλεξάνδρα Κορωναίου είναι κοινωνιολόγος, κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Εχει μελετήσει τα ριάλιτι ενδελεχώς, έχει ωστόσο και μια πιο βιωματική εμπειρία, αφού της προτάθηκε να εργαστεί για την πρώτη βερσιόν του ελληνικού Big Brother. Η κυρία Κορωναίου απέρριψε την πρόταση, ωστόσο το επιστημονικό της ενδιαφέρον για τέτοιου είδους παραγωγές παρέμεινε. Μοιράζεται μαζί μας τα συμπεράσματά της.
● Σας είχε προταθεί να εργαστείτε στο πρώτο Big Brother το 2001. Ποια ήταν η εμπειρία σας;
Με κάλεσαν να αναλάβω την ψυχολογική υποστήριξη των παιδιών πίσω από τις κάμερες. Τότε ήμουν ήδη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο και αρθρογραφούσα για το αντίστοιχο Big Brother και την ψυχολογική επίδραση του εγκλεισμού στους παίκτες. Ηταν ήδη γνωστό στην παραγωγή πως στo Big Brother του εξωτερικού οι παίκτες κατέρρεαν και εμφάνιζαν έντονες ψυχολογικές διαταραχές. Δεν θα φαινόμουν πουθενά on camera. Οταν ζήτησα να δω το συμβόλαιο, ένας από τους όρους ήταν πως αν αντιμετώπιζα μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, δεν θα έπρεπε να δημοσιοποιηθεί, να μη βγει προς τα έξω, αλλά να διαχειριστεί η παραγωγή μόνη της το πρόβλημα με κάποιον ειδικό.
Απαράδεκτος όρος κατά την άποψή μου. Απομονώνεις τους ανθρώπους και ο εγκλεισμός τούς καθιστά ακόμη πιο ευάλωτους, τους φτάνεις στα όριά τους. Είναι εξωφρενικός και επικίνδυνος όρος για την ψυχική υγεία των παικτών και αντικατοπτρίζει το στίγμα που υπάρχει στην ψυχική υγεία: θάβουμε το πρόβλημα. Αν, για παράδειγμα, ένας παίκτης παρουσίαζε αυτοκτονικές τάσεις, δεν θα μπορούσα καν να ειδοποιήσω τον γονιό του. Στην Αμερική είχαμε αυτοκτονίες πρώην παικτών -και αυτό δημοσιοποιήθηκε μετά το τέλος της τηλεοπτικής σεζόν- ή κατέρρεαν μετά επειδή δεν άντεχαν πλέον πως δεν βρίσκονται στο προσκήνιο.
● Το Big Brother είναι σκληρό ριάλιτι. Πώς ερμηνεύετε ότι αναβιώνει το 2020;
Ποιος θα το περίμενε ότι θα επανέκαμπτε με πολύ υψηλή τηλεθέαση εν μέσω πανδημίας σε τριάντα χώρες! Oι αξίες της τηλε-πραγματικότητας ταυτίστηκαν με τις αξίες του νεοφιλελεύθερου συστήματος και της παγκοσμιοποίησης. Τα στερεότυπα που αναπαράγονται είναι κυρίως σεξιστικά, ρατσιστικά, ατομικιστικά (ένας είναι συνήθως ο νικητής), ναρκισσιστικά. Οι αξίες που προκρίνονται είναι η αλληλοεξόντωση, η απαξίωση των άλλων, η κατάρρευση των ηττημένων, ο αποκλεισμός των αδύναμων. Είτε πρόκειται για το κυνήγι της τροφής (Survivor) ή για το κυνήγι του ιδανικού άντρα (Bachelor), οι φτηνές παραγωγές τηλε-πραγματικότητας αναπαράγουν σταθερά τον κοινωνικό δαρβινισμό ενός συστήματος που ξέρει να διαλύει κάθε ανθρώπινο δεσμό, πρωτίστως στο πεδίο της εργασίας, όπου κυριαρχεί το «ο θάνατός σου, η ζωή μου».
Δεν είναι τυχαίο που όλα αυτά, και άλλα που ετοιμάζονται για τις μεγάλες και μικρές οθόνες μας, βασίζονται σε μια πανομοιότυπη σκηνοθετική συνταγή. Η αναζήτηση της «αυθεντικής» προσωπικότητας, του ιδανικού παίκτη, του επάξιου νικητή περνά μέσα από αλλεπάλληλες εντάσεις και συγκρούσεις, τις οποίες άλλωστε τροφοδοτεί, κατασκευάζει και αναπαράγει η ίδια η παραγωγή, με στόχο να διατηρήσει αμείωτη την προσοχή του κοινού και τη ροή της χρηματοδότησης από τις εταιρείες-χορηγούς.
● Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας των ριάλιτι;
Δεν είναι και τόσο μυστικό. Η παρακολούθηση της ζωής των άλλων κρύβει μια απίστευτη «διαστροφική» γοητεία και τα «απρόοπτα» επεισόδια (καβγάδες, έρωτες, γέννες κ.λπ.) ενισχύουν την περιέργεια του θεατή και την ικανοποίηση της ηδονοβλεψίας-ανθρωποφαγίας. Αυτό που συνέβη με τον παίκτη -ο οποίος πλήρωσε την αυθόρμητη αποκάλυψη των βαθύτερων στερεοτύπων ή/και επιθυμιών του με τον αποκλεισμό του από το παιχνίδι- δεν είναι τίποτα συγκριτικά με τον πραγματικό βιασμό μιας νεαρής γυναίκας στο ισπανικό παιχνίδι το 2017. Η δίκη για την υπόθεση πρόκειται, νομίζω, να ξεκινήσει τώρα και η παραγωγή κατηγορείται για «συνενοχή», αφού φιλμάριζε και επομένως γνώριζε ότι ένας νεαρός υποψήφιος «παρέσυρε» τη συγκάτοικό του η οποία δεν καταλάβαινε τίποτα, καθώς βρισκόταν σε απώλεια αισθήσεων λόγω υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ. Δεν είναι τυχαίο που κάποιοι από τους παίκτες των πρώτων παιχνιδιών αυτοκτόνησαν όταν τα φώτα της δημοσιότητας είχαν πια σβήσει εντελώς.
● Μέσα στις δεκαετίες πια που προβάλλεται αυτό το προϊόν, ποιες διαφορές διακρίνετε;
Η μεγάλη αλλαγή συνίσταται στο γεγονός της άγνοιας της νεότερης γενιάς τηλεθεατών (το λεγόμενο δυναμικό κοινό ανακαλύπτει για πρώτη φορά το Big Brother) σε συνδυασμό με τη δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι αντιδράσεις μεγάλου αριθμού πολιτών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οδήγησαν στην αποβολή του απαράδεκτου νεαρού παίκτη. Τα αντανακλαστικά του «Σκάι» λειτούργησαν ακαριαία. Ομως, ούτε το παιχνίδι ακυρώθηκε ούτε η τηλεθέαση μειώθηκε σημαντικά. Αλλά και ο «αυθεντικός» παίκτης δεν εξαφανίστηκε από τα μέσα δικτύωσης, στα οποία περιφέρεται ζητώντας συγγνώμη για μια «κακή» στιγμή.
Η εποχή του κενού και της αβεβαιότητας είναι μια εποχή δύσκολη. Πολλοί αναρωτιόμαστε πια αν το σπίτι του Βig Brother δεν είναι τελικά το κοινό μας σπίτι, αυτό στο οποίο αναγκαστικά καταφεύγουμε για να προστατευθούμε από τις απειλές της νέας εποχής. Τα τηλεοπτικά κανάλια με τις επιλογές τους μας κλείνουν το μάτι. Κι εμείς, όσο κι αν δυσανασχετούμε, μισοκλείνουμε τα μάτια φορώντας τώρα πια και μια μάσκα που όλο και κάτι κρύβει. Η αναζήτηση της αυθεντικότητας, όπως και η γέννηση ενός άλλου κόσμου, είναι και δύσκολη και μακρόχρονη.
(12 9 2020)
Πηγή
https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/259472_diastrofiki-idonoblepsia-kai-anthropofagia
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου