Κυρία Υπουργέ, ξέρετε τι κάνετε;

 

Αξιότιμη κυρία Υπουργέ,

Χύθηκε αρκετό μελάνι για να πειστείτε ή/και να πιεστείτε να αλλάξετε την απόφασή σας να αποσυρθούν οι κοινωνικές επιστήμες και να περιοριστεί η καλλιτεχνική παιδεία και αγωγή από την εγκύκλια γνώση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Και παρόλο που η κοινωνική δύναμη και αναγνώριση των θέσεων υπεράσπισης της αναγκαιότητας παραμονής τους, όπως εκφράστηκαν από επιστημονικά ειδικούς και υπεύθυνους του ζητήματος, μειώθηκε από πληθώρα σχολίων που προήλθαν άλλοτε από επαγγελματίες καιροσκόπους ανευθυνοϋπεύθυνους σχολιαστές κάθε επικαιρότητας, ακόμα και αυτής που ακόμα δεν έχει προκύψει, και άλλοτε από κοινωνικά νόμιμους διεκδικητές της αλήθειας περί του ζητήματος αλλά γνωσιακά ακατάλληλους, εκτιμώ πως το μήνυμα που σας απευθύνθηκε ήταν, τελικά, ξεκάθαρο: αν δεχτούμε ως οικουμενική την πρόθεση ότι κάθε εκπαίδευση πρέπει τόσο να διαμορφώνει ανοιχτά μυαλά, εφοδιασμένα με τις αναγκαίες (προ)διαθέσεις και γνώσεις, ώστε να μπορούν να κατακτούν ασταμάτητα νέες γνώσεις και να προσαρμόζονται σε συνεχώς ανανεούμενες συνθήκες, όσο και να απαιτεί, ανά πάσα στιγμή, ειδικότερους προσδιορισμούς σε σχέση με τους σύγχρονους μετασχηματισμούς τόσο της επιστήμης όσο και του οικονομικού και κοινωνικού κόσμου, και η παρουσία της κοινωνικής επιστήμης στο Σχολείο απαντά οπωσδήποτε στην αναζήτηση της εναρμόνισης ανάμεσα στις τεχνικές επιταγές που σκοπεύουν να διασφαλίσουν τις προόδους της επιστήμης, και στις ηθικές επιταγές που εμπεριέχονται στην ίδια την ιδέα μιας δημοκρατικής κοινωνίας.

Ωστόσο, όλα δείχνουν πως δεν θα αλλάξετε γνώμη! Δεν πείθεστε!

Ετσι, αποφάσισα να σας υποβάλω, όπως το έκανε συχνά ένας δάσκαλός μου, μια σειρά ερωτημάτων, του είδους που ο Σωκράτης υπέβαλλε στους ισχυρούς της εποχής του με τρόπο ώστε, κάθε φορά, να φαίνεται ότι αυτοί δεν ήξεραν πραγματικά το τι είναι και τι κάνουν. Τα ερωτήματά μου περιστρέφονται γύρω από ένα και μόνο: Κυρία Υπουργέ, έχετε τον έλεγχο της πολιτικής σας αυτής απόφασης; Ή, απλούστερα, ξέρετε πραγματικά τι κάνετε αποκλείοντας τις κοινωνικές επιστήμες; Εχετε συνείδηση όλων των συνεπειών αυτού που αποφασίσατε; Ερωτήματα πολύ ενοχλητικά, στα οποία ένας κοινωνιολόγος θα μπορούσε να απαντήσει με την πλατωνική διατύπωση: «Κανένας δεν είναι κακός με τη θέλησή του».

Σας τα θέτω. Είναι, σήμερα, δυνατόν να μη λαμβάνετε υπόψη το γεγονός πως η διδασκαλία των κοινωνικών επιστημών είναι απαραίτητη για να συμφιλιώσει στη συνείδηση των νέων την εγγενή στην επιστημονική σκέψη οικουμενικότητα με τον σχετικισμό που διδάσκουν οι κοινωνικές επιστήμες, οι οποίες ενδιαφέρονται για την ποικιλομορφία των τρόπων ζωής, των γνώσεων και των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων;

Μπορεί κανείς να παραγνωρίζει σήμερα το γεγονός πως η κοινωνική επιστήμη προμηθεύει τα κατάλληλα εργαλεία άμυνας ενάντια στις παλιές ή τις νέες μορφές ανορθολογισμού ή φανατισμού της σκέψης, πως εισάγει σε μια διαφωτισμένη θεώρηση και κρίση της κοινωνίας και προσφέρει όπλα ενάντια στις πάσης φύσεως χειραγωγήσεις, πως συμβάλλει στην εκμάθηση της ανοχής μέσα από την ανακάλυψη της διαφοράς, αλλά και στην εκμάθηση της αλληλεγγύης ανάμεσα στους διαφορετικούς πολιτισμούς; Μπορεί να υπάρξει και να απαιτεί να διαιωνιστεί, σήμερα, ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο αγνοεί επιδεικτικά το παγκοσμίως αποδεκτό γεγονός πως η εγχάραξη των κριτικών διαθέσεων, που διδάσκουν και οι επιστήμες του ανθρώπου, ενισχύει την απολύτως αναγκαία γνωστική ευελιξία και προσαρμοστικότητα των εγκεφάλων και των σωμάτων που έχουν απολύτως ανάγκη οι σημερινές κοινωνίες της γνώσης, ιδιότητες οι οποίες αποκτώνται μέσα από τη συνεχή αντιπαράθεση της σκέψης με τα αιωνίως τροποποιούμενα και διαρκώς ανανεούμενα πλαίσια της ιστορίας;

Είναι σήμερα δυνατόν να μη διδάσκονται γνώσεις οι οποίες βοηθούν τους πολίτες να αντιμετωπίσουν κινδύνους που απορρέουν από τις δυο κυρίαρχες πολιτικές επιλογές που διαμορφώνουν το περιεχόμενο των σημερινών μορφών διακυβέρνησης, δηλαδή τόσο από την τεχνοκρατική έπαρση, που ισχυρίζεται πως απεργάζεται την ευτυχία των ανθρώπων χωρίς τους ιδίους, όσο και από τη δημαγωγική αδιαφορία, η οποία αποδέχεται την κατακύρωση της ζήτησης, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τις νέες τεχνολογίες καταγραφής της (έρευνες αγοράς, τα αποτελέσματα της ακροαματικότητας ή τους πίνακες δημοτικότητας);

Είναι, σήμερα, δυνατόν να μην εξοικειώνονται οι νέοι πολίτες με την κοινωνική επιστημονική γνώση, η οποία θα τους βοηθήσει αποτελεσματικά να διαχειριστούν συνειδητά και ορθολογικά τα όρια της ελευθερίας τους, μιας ελευθερίας η οποία αποκτάται μέσα και μέσω δηλαδή της αληθινής γνώσης των κοινωνικών νόμων και, ειδικότερα, των ιστορικών αιτιών της εγκυρότητάς τους;

Δεν είναι αδύνατον για μια εκπαιδευτική πολιτική, που αγνοεί ή/και παραγνωρίζει όλα τα παραπάνω, να συνειδητοποιήσει πως η απουσία της κοινωνικής επιστήμης από το περιεχόμενο των μεταδιδόμενων γνώσεων στο Σχολείο συμβάλλει, μεσο- μακροπρόθεσμα, στην ακύρωση των αναγκαίων όρων παραγωγής καινοτόμων πολιτισμικών (επιστημονικών, καλλιτεχνικών…) έργων που ενισχύουν το εθνικό πολιτισμικό κεφάλαιο της χώρας, αυτόν τον τεράστιο πυλώνα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης; Δεδομένου ότι, τουλάχιστον στις αναπτυγμένες χώρες, η διάρκεια της σχολικής φοίτησης δεν παύει να αυξάνεται και, κατά συνέπεια, όλες οι συσχετιζόμενες με αυτό πρακτικές (επισκέψεις σε μουσεία ή θέατρα, ανάγνωση κ.λπ.), νομιμοποιείται μια εκπαιδευτική πολιτική να αγνοεί πως ένα αποτελεσματικό εκπαιδευτικό σύστημα που θα εγχαράσσει την κριτική στάση, αυτή που γέννησε η φιλοσοφία του Διαφωτισμού, της οποίας τα παράγωγα απολαμβάνουμε μέχρι σήμερα, θα μπορεί να στηρίξει αποτελεσματικά μια πολιτική οικονομικής επένδυσης στους παραγωγούς και τα ονομαζόμενα «ποιοτικά» προϊόντα, ικανή, μεσοπρόθεσμα τουλάχιστον, να είναι αποδοτική, ακόμη και οικονομικά;

Αξιότιμη κυρία Υπουργέ,

Θα ήθελα να σας πείσω, αλλά θα μου χρειαζόταν χρόνος και χώρος πολύς. Θα το ήθελα ολόψυχα, γιατί δεν νομίζω ότι μπορεί να υπάρχει κάποιος που να θέλει πραγματικά να απαντήσει στα παραπάνω ερωτήματα με ένα ΝΑΙ! Γι’ αυτό και στην αρχή της «ομιλίας» μου επικαλέστηκα την πλατωνική διατύπωση «κανένας δεν είναι κακός με τη θέλησή του». Δεν πιστεύω ότι αν κατανοήσετε τις εθνικές συνέπειες των αποφάσεών σας σε σχέση με τα ζητήματα που έθιξα παραπάνω μπορείτε να εμμείνετε στη απόφασή σας. Δεν πιστεύω πως η γενικευμένη, στους κόλπους του τμήματος του πολιτικού πεδίου που ανήκετε και του τμήματος του κοινωνικού χώρου που εκπροσωπείτε, άποψη πως η κοινωνική επιστήμη προσφέρει κοινωνική δύναμη για να ζουν και να δικαιολογούν όπως ζουν όσοι σας αντιπαλεύουν πολιτικά μπορεί να υπερισχύσει της εθνικά ωφέλιμης πολιτικής για την αναγκαιότητα της διάχυσης της κοινωνικής επιστήμης, όπως συμβαίνει σε όλες τις αναπτυγμένες κοινωνίες.

Μακριά από το ύφος της προφητικής καταδίκης και της εσχατολογικής ρητορείας περί «κρίσης», θα ήθελα, σας παρακαλώ, να δεχτείτε πως η παρέμβασή μου αυτή νομιμοποιείται στη συνείδησή μου στην επιστημονικά θεμελιωμένη πεποίθηση, αφενός, πως στο σημερινό εθνικό μας περιβάλλον η λίγο-πολύ συνειδητή, σχεδόν γενικευμένη, αμφισβήτηση του σιωπηρού συμβολαίου εκπροσώπησης, που ενώνει την κοινωνία μας με το σχολείο της, αφήνει ένα είδος κενού που γεννά αγωνία, συλλογική απογοήτευση και αντιδραστικές τάσεις, και, αφετέρου, πως είναι καιρός να ακυρωθούν οι συστηματικές και δομικές παλινδρομήσεις στην εθνική μας εκπαιδευτική πολιτική και να προχωρήσουμε οριστικά πλέον σε αναζήτηση εκπαιδευτικών πολιτικών και μέτρων ταυτόχρονα περισσότερο ορθολογικών και περισσότερο δίκαιων, αποφεύγοντας τα προβλήματα που συχνά διχάζουν τους χρήστες και μετόχους του σχολείου.

Γνωρίζω πως σας ζητώ, ίσως, το αδύνατο, να υιοθετήσετε, δηλαδή, έναν τρόπο πολιτικής σκέψης που δεν θα σκέπτεται «πολιτικά» για το συγκεκριμένο ζήτημα. Ωστόσο, διατηρώ το δικαίωμα να θυμάμαι πως η πολιτική συνίσταται στο να καθιστά δυνατό το πιθανό. Ελπίζω κι εσείς!

Τα σέβη μου
Νίκος Παναγιωτόπουλος,
καθηγητής Κοινωνιολογίας, ΕΚΠΑ 

Πηγή

https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/270900_kyria-ypoyrge-xerete-ti-kanete

See also

https://m.popaganda.gr/nikos-panagiotopoulos-mirrors/