Αποχαιρετώντας το Νεοκλή Σαρρή

του Λευτέρη Ριζά

Σήμερα (Τρίτη, 22 Νοεμβρίου 2011) στις 3 μ.μ – από το Α’ Νεκροταφείο Αθηνών -  συνοδέψαμε με μεγάλη θλίψη και βαθειά συγκίνηση τον αξέχαστο φίλο Νεοκλή Σαρρή.  Δεν θα τον ξαναδούμε. Δεν θα τον ακούσουμε να μας μιλάει, να μας συναρπάζει με αυτά που θα μας λέει και με τον τρόπο που θα μας τα μεταδίδει. Θα τον έχουμε, όμως, πάντοτε κοντά μας, δίπλα μας: στη βιβλιοθήκη τα βιβλία του – και όσα ακόμα από τα πολλά περιμένουμε να εκδοθούν. Γιατί είχε έτοιμα ή σχεδόν έτοιμα πολλά βιβλία του. Δεν πρόλαβε να τα δει τυπωμένα και να κυκλοφορούν. Θα το μάθει, θα του το πούμε.

Το Νεοκλή τον «γνώρισα» αρχικά διαβάζοντας το 1977 ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία που έχω διαβάσει για το Κυπριακό: την «Άλλη πλευρά». Με ενθουσίασε το εύρος και το βάθος των γνώσεων του για ένα θέμα που με συγκινεί και απασχολεί από όταν ήμουνα μαθητής και διαδήλωνα για την Κύπρο. Για την Αυτοδιάθεση-Ένωση των Ελλήνων της Κύπρου με την υπόλοιπη Ελλάδα. Ένοιωσα αμέσως ότι αυτός ο άγνωστος μου ακόμα άνθρωπος, ήτανε «δικός» μου.

Τον γνώρισα λίγα χρόνια αργότερα. Είχαμε οργανώσει – μαζί με έναν άλλο αξέχαστο φίλο και συνάδελφο, τον Χρήστο Νάσιο, μια εβδομάδα αφιερωμένη στην Κύπρο στο «Κέντρο Λαϊκής Επιμόρφωσης» στη Νίκαια.  Με μια αφίσα καλούσαμε τον κόσμο της περιοχής – πρόσφυγες από Μικρά Ασία – να δούνε την έκθεση φωτογραφίας από την Ιστορία της Κύπρου, ταινίες σχετικές (από τον αγώνα και θυσία του Αυξεντίου) και ομιλίες. Των Κώστα Γενάρη και Γιωργή Γεωργίου τη μια ημέρα και του Νεοκλή Σαρρή.  Το κάλεσμα έλεγε «Η Κύπρος στην καρδιά και τη γειτονιά μας», πάνω από το γνωστό τότε σχεδίασμα που έδειχνε την Κύπρο διχοτομημένη και πάνω του το «Δεν Ξεχνώ».

Όταν τον πήρα τηλέφωνο και του ζήτησα να έρθει στις εκδηλώσεις και να μιλήσει, δέχτηκε πρόθυμα. Χωρίς  να «πουλήσει μούρη», όπως σε τέτοιες περιπτώσεις κάνουν πολλοί «καθηγητάδες» ή «επώνυμοι». Ήρθε στην ώρα του στην εκδήλωση. Όχι ακριβώς στην ώρα του. Πολύ πριν την ώρα του. Μαζί με μια «κοπελιά» Ήταν η Φλώρα. Η γυναίκα του. Δεν τον είχα ξανακούσει να μιλάει. Ήταν το κάτι άλλο. Ευφραδής, εύστροφος, σχεδόν «θεατρικός», σε μαγνήτιζε. Όλοι κατενθουσιασμένοι. Αυτό ήταν. Μετά πολλές φορές βρεθήκαμε σε εκδηλώσεις / ομιλίες για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις [ειδικότητα του Νεοκλή]  και το Κυπριακό [δική μου].  Εκδηλώσεις που είτε οργάνωναν οι τοπικές ΝΕΛΕ είτε στρατιωτικές μονάδες είτε οι δυο τους σε συνεργασία.

Μας είχε καλέσει ο διοικητής στρατιάς τότε, Σπυριούνης, μετέπειτα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, στην Αλεξανδρούπολη να μιλήσουμε στους αξιωματικούς – στη Λέσχη τους – και το απόγευμα και την άλλη ημέρα σε μονάδες στους  στρατιώτες.  Στο δείπνο μας ενημέρωσε λέγοντας μας ότι υπάρχουν αξιωματικοί που είχαν πάρει μέρος στο πραξικόπημα κατά Μακαρίου στην Κύπρο και έπρεπε να προσέξουμε.

Στην αρχή υπήρχε μια δυσπιστία απέναντι μας – το αισθανόσουνα – από το σώμα των αξιωματικών. Μας θεωρούσανε «πρασινοφρουρούς» που ήρθανε να κάνουν κυβερνητική προπαγάνδα. Η δυσπιστία διαλύθηκε πολύ γρήγορα. Όχι γιατί «χειριστήκαμε» το ζήτημα «έξυπνα» ή «διπλωματικά». Αλλά γιατί πιστεύαμε αυτά που λέγαμε: ήταν πατριωτικά και αντι-ιμπεριαλιστικά. Δεν χαρίσαμε τίποτα και σε κανέναν: δυτικούς ή ανατολικούς, δεξιούς ή αριστερούς. Όταν μάλιστα ο Νεοκλής μίλησε για τους ιδεολογικούς και κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους – όπως έλεγε και ο Αλτουσέρ – δεν κουνήθηκε  ούτε φρύδι. Όπως μας είπανε δεν είχανε ακούσει τέτοια πράγματα άλλη φορά. Έτσι δικαιώθηκε και ο διοικητής.

Το εύρος και το βάθος των γνώσεων του Νεοκλή σχετικά με την Τουρκία, την ιστορία και την πολιτική της, τα πρόσωπα που την κυβερνούσαν, το πώς σκέπτονταν και τι επεδίωκαν απέναντι στην Ελλάδα ήταν – και είναι – τέτοιο που του εξασφάλιζε το σεβασμό και τον θαυμασμό στους κύκλους εκείνους – όπως των στρατιωτικών – που ασχολούνται με αυτά τα ζητήματα. Που είναι υποχρεωμένοι να ασχολούνται. Που δεν είναι μόνο η δουλειά τους αλλά και ζήτημα «ζωής ή θανάτου», τόσο δικό τους όσο και ολόκληρου του λαού και του έθνους. Στους κύκλους των ονειροβατούντων μέσα στις ιδεοληψίες και ιδεολογήματα τους φυσικά ο Νεοκλής και οι ιδέες του δεν είχαν  και δεν έχουν καμία τύχη.

Αυτό φάνηκε άλλωστε από τη απουσία τους στην κηδεία του. Η θεσμική και παράπλευρη της «αριστερά» δεν παραβρέθηκε. ΚΚΕ, ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ και συνιστώσες του, ΑΝΤΑΡΣΥΑ (και συνιστώσες), ΜΕΤΩΠΑ κλπ έδωσαν βροντερό «απών». Αυτό το κενό είναι που ίσα-ίσα εκμεταλλεύεται και αξιοποιεί  το «μαύρο» - κατά ΚΚΕ – μέτωπο.

Ο Νεοκλής δεν υπήρξε μόνο ένας «σοφός δάσκαλος», συναρπαστικός την ώρα της διδασκαλίας του στο αμφιθέατρο, πολύτιμος βοηθός των φοιτητών του στις εργασίες του – μεταπτυχιακά ή διδακτορικά – αλλά ένας άνθρωπος που τον έκαιγαν οι καημοί της ρωμιοσύνης, Άνθρωπος ανοιχτός, «αλέγρος», με αίσθηση του χιούμορ. Και φίλος. Ανιδιοτελής.

Εκτός από ομιλίες σε εκδηλώσεις κλπ  συνεργαστήκαμε στην υλοποίηση επιμορφωτικών προγραμμάτων και το σπουδαιότερο στην έκδοση του MONTHLY REVIEW[ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ]: υπήρξε μέλος της συντακτικής επιτροπής του στη διάρκεια της τρίτης επανέκδοσης του {1991-94). Έτσι η γνωριμία μας επεκτάθηκε και σε άλλα πεδία πολιτικής, φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας κλπ. Σε όλα ήταν βαθειά προοδευτικός, δημοκρατικός και αριστερός άνθρωπος και διανοούμενος.

Νεοκλή κοιμήσου ήσυχος. Εμείς ξαγρυπνάμε.