Ποδόσφαιρο : μία κοινωνιολογική προσέγγιση
Ο αθλητισμός αποτελεί μια πραγματικότητα αρκετά περίπλοκη, συνυφασμένη μέσα στη δομή του κοινωνικού γίγνεσθαι. Δεν είναι ένα «άχρονο» και «άτοπο» φαινόμενο που διαπερνά τους αιώνες αλλά μία πολιτιστική πραγματικότητα, ένα κεκτημένο των κοινωνιών, που εγγράφεται στα πλαίσια των σχέσεων παραγωγής, των πολιτικών και κοινωνικών μετασχηματισμών. Ο Έλιας υποστήριξε ότι η εξέλιξη των διαφόρων αθλημάτων ακολουθεί την εξέλιξη του πολιτισμού των κοινωνιών στις οποίες αναπτύσσονται, μέσα από τη διαδικασία εκπολιτισμού των ίδιων των ατόμων, τα οποία μπορούν να ελέγξουν σταθερά και τακτικά τις γενετήσιες, θυμικές και συναισθηματικές τους παρορμήσεις. Ο ατομικός αυτός αυτοέλεγχος ήταν μία εκπολιτισμένη συνήθεια που οδήγησε στην έκφραση λιγότερο βίαιων τρόπων ψυχαγωγίας και άθλησης. Έτσι το θυμικό και ο αυθορμητισμός υποχωρούν, κυρίαρχη θέση σε κάποια αθλητική δραστηριότητά παίζουν οι τυπικοί κανόνες και οι σχέσεις που απορρέουν από τους νέους τυποποιημένους ρόλους. Διαχωρίζεται το παραδοσιακό παιχνίδι από την οργανωμένη αθλητική, ψυχαγωγική δραστηριότητα απέναντι στην άκαμπτη, στρεσογόνο, καθημερινότητα και η συμπεριφορά των συμμετεχόντων αντικατοπτρίζει τη λειτουργική δημοκρατικοποίηση της κοινωνικοπολιτικής ζωής.
Η Αγγλία αποτελεί ένα έξοχο παράδειγμα όπου τα σπορ εξελίχθηκαν μέσα από μία διαδικασία εκπολιτισμού, εκδημοκρατισμού και μετασχηματισμού των παραδοσιακών αγγλικών συνελεύσεων σε κοινοβουλευτικά σώματα. Είναι γνωστές οι συγκρούσεις μεταξύ μοναρχών , γαιοκτημόνων και της μεσαίας τάξης των πόλεων. Ο εκπολιτισμός, όπως ερμηνεύεται στη θεωρία του σχηματισμού, έγκειται στο γεγονός ότι οι αντίπαλες αυτές ομάδες, κατάφεραν σιγά-σιγά να μετριάσουν τις βίαιες συγκρούσεις μεταξύ τους και να μάθουν να πολεμούν ή μία την άλλη με «πολιτισμένο» τρόπο και σύμφωνα με κοινά αποδεκτούς κανόνες.
Οι κοινοβουλευτικές αναμετρήσεις μεταφέρθηκαν και στον αθλητικό στίβο όπου τα άγρια, παραδοσιακά παιχνίδια που εξελίσσονταν στους αγρούς προσαρμόστηκαν σε νέους, πιο αυστηρούς κανόνες. Κανόνες που επέβαλλαν οι ίδιες κοινωνικές συνθήκες ανοίγοντας τον δρόμο για τη συστηματοποίηση και την αθληματοποίηση των σπορτς.
Το ποδόσφαιρο, το άθλημα με τους περισσότερους οπαδούς, αποτελούσε ένα παιχνίδι του αγρού και της γειτονιάς, θορυβώδες και επικίνδυνο χόμπυ, στη διάρκεια του οποίου σημειώνονταν και θάνατοι από τις βίαιες συγκρούσεις των αντιπάλων. Οι ευγενείς κύκλοι το αντιπαθούσαν αν και ικανοποιούσε τις ενστικτώδεις, θυμικές και συναισθηματικές παρορμήσεις. Στις διάφορες μορφές του, το ποδόσφαιρο, καθ’ όλη την πορεία της εξέλιξής του, οδήγησε σε απίθανες εκρήξεις πάθους μεταξύ θεατών και σκληρότητας μεταξύ των παικτών. Η διεξαγωγή μιας ποδοσφαιρικής συνάντησης έμοιαζε με τη διεξαγωγή μιας πολεμικής επιχείρησης και χρησιμοποιούνταν από τις ηγετικές τάξεις αλλά και τους αντιφρονούντες ως μέσο επιβολής της εξουσίας και προβολής της δύναμής τους.
Η εξέλιξη και ο εκπολιτισμός στο κοινοβουλευτικό σώμα έφερε και την ανάλογη προσαρμογή των ποδοσφαιρικών-κοινωνικών αναμετρήσεων οι οποίες πήραν πλέον τη μορφή οργανωμένου παιχνιδιού. Συστήθηκαν κλαμπ, παικτών και θεατών, σωματεία και διατυπώθηκαν κανονισμοί που ίσχυαν αρχικά σε τοπικό επίπεδο και αργότερα στην ευρύτερη περιοχή, διοργανώθηκαν πρωταθλήματα. Σιγά-σιγά το ποδόσφαιρο διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο αποτελώντας σήμερα το πιο δημοφιλές άθλημα.
Το ποδόσφαιρο αποτελεί για το κοινό μία εικονική μάχη, η οποία δίνεται εκ του ασφαλούς, προκαλεί δυνατά συναισθήματα, δημιουργεί εικονικές εντάσεις, διεγείρει και προκαλεί κάθε είδους συναισθήματα. ΟΙ διεγέρσεις όμως αυτές, τις περισσότερες φορές είναι ελεγχόμενες και αποφορτίζουν τους θεατές από το άγχος της καθημερινότητας. Σε διαφορετική περίπτωση αναπτύσσονται διάφορες μορφές βίας σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο.
Συμπερασματικά και σύμφωνα με τη θεωρία του σχηματισμού, τα παιχνίδια που επιβίωσαν στις νεωτερικές κοινωνίες ήταν εκείνα που μπόρεσαν να «εκπολιτιστούν» και να προσαρμοστούν σε μια κοινωνική κατάσταση στην οποία τα άτομα αποστρέφονταν οποιαδήποτε μορφή σωματικής βίας και οποιοδήποτε απάνθρωπη δραστηριότητα (π.χ. κοκορομαχίες). Η διαδικασία ανάπτυξης των σπορ συνδέεται άμεσα με την προσπάθεια του ανθρώπου να ελέγξει το θυμικό του και τις ισχυρές ενστικτώδεις παρορμήσεις του , σημειώνοντας , αργά αλλά σταθερά, μία ποιοτική αλλαγή στις πολιτισμικές, κοινωνικές συνθήκες με τις οποίες ο αθλητισμός είναι στενά συνυφασμένος.
Πηγές:
-Ελίας, Ν. και Ντάνινγκ, Ε. , Αθλητισμός και ελεύθερος χρόνος στην εξέλιξη του πολιτισμού. (σσ. 37-85). Αθήνα: Κατάρτι, 2000
-Ζαϊμάκης Γ. και Φουρναράκη Ελ., Η θεωρία του σχηματισμού των Elias και Dunning: Κοινωνία και Αθλητισμός στην Ελλάδα, εκδ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ, Αθήνα, 2015
Σ/Π
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου